Μετά από μια ανηφορική διαδρομή με το λεωφορείο από το Τελ Αβίβ προς την Ιερουσαλήμ κατέληξα σ’ έναν αρκετά ψηλό λόφο απέναντι απ’ το κέντρο της πόλης, ατενίζοντάς την απ’ τη δύση. Το μικρό αυτό χωριό που θα με φιλοξενήσει για ένα μήνα ονομάζεται Άμπου Γκος. Αυτό, όμως, δεν είναι το αρχικό του όνομα αλλά μια μεταγενέστερη αραβική ονομασία. Το εβραϊκό του όνομα είναι Κιριάθ Ιαρίμ.
Δεν ξέρω αν σας λέει κάτι το όνομα αυτό, αλλά αυτό είναι το μέρος όπου η Κιβωτός της Διαθήκης του Κυρίου επέλεξε να κατοικήσει για είκοσι περίπου χρόνια (Α΄ Σαμουήλ 7:2). Εννοείται πως η σύνδεση με τις αφηγήσεις της Παλαιάς Διαθήκης μ’ ενθουσίασε! Πώς κατέληξα, αλήθεια, κι εγώ να σκηνώσω στο ίδιο αυτό σημείο, εν αγνοία μου; Ξεκίνησα αμέσως την αναζήτηση εξακρίβωσης και διαπίστωσα ότι υπάρχει ομοφωνία στους μελετητές ότι αυτό είναι το συγκεκριμένο ιστορικό μέρος στο οποίο οι Γραφές αναφέρονται.
Τι είναι η Κιβωτός της Διαθήκης; Το μυστήριο και τρομακτικό αυτό δοχείο που σκορπούσε τον φόβο και τον πανικό; Σε αρκετά σημεία στη Βίβλο, η Κιβωτός της Διαθήκης λειτουργεί ως κύριος χαρακτήρας στην αφήγηση. Φυσικά είναι σύμβολο της θείας παρουσίας αλλά ταυτόχρονα εμφανίζεται ως πρόδρομος ενσάρκωσης και περιοδείας του Κυρίου εντός της γης Χαναάν.
Για την κατασκευή αυτού του αντικειμένου δόθηκαν λεπτομερείς οδηγίες στην Έξοδο 25:10-21 και πάνω απ’ αυτό το αντικείμενο αποφασίζει ο Θεός ότι θα συναντά και θα συνομιλεί με τον Μωυσή (Έξοδ 25:22, Αριθ 7:89). Αυτό το δοχείο συνοδεύει τον λαό Ισραήλ στην έρημο, αυτό το δοχείο ανοίγει τον Ιορδάνη ποταμό για να περάσει ο λαός στη γη (Ιησ 3-4) κι αυτό το δοχείο έχει την ικανότητα από μόνο του να κατατροπώνει τον εχθρό απλά και μόνο περιοδεύοντας γύρω απ’ αυτόν εφτά φορές (Ιησ 6)!
Ένα ασήμαντο έπιπλο, ένα απλό κουτί που θα μπορούσε εύκολα κανείς να το χειριστεί ως ένα διαχειρίσιμο εργαλείο και τίποτα άλλο, ήταν το ορατό αντικείμενο μέσω του οποίου ο Θεός αποφάσισε να δείξει την απόλυτη ελευθερία και αυτονομία του. Πώς; Φέρνοντας στην επιφάνεια την ανθρώπινη τάση υποτίμησης του ιερού ειδικά όταν το ιερό μοιάζει σε μας να είν’ ασήμαντο, ή «του χεριού μας». Το θέμα δεν είναι να θαυμάσουμε το μαγικό κουτί και τις ικανότητές του. Το θέμα είναι η υποτίμηση των ιερών πραγμάτων και ανθρώπων, η παραβίαση ιερών ορίων και το βιβλίο του Σαμουήλ θίγει εξ’ αρχής αυτό το ζήτημα ως μείζον.
Ο θάνατος στο βιβλίο του Σαμουήλ έρχεται ως κρίση στους υιούς του Ηλεί ακριβώς επειδή χειρίστηκαν τα ιερά ως διαχειρίσιμα κτήματά τους. Άρπαγες των προσφορών του λαού, άπληστοι κι αχόρταγοι με τα καλύτερα κομμάτια των κρεάτων (Α΄ Σαμ 2:12-17). Συνοψίζει ο συγγραφέας: «Έτσι, η αμαρτία αυτών των νέων ήταν πάρα πολύ μεγάλη ενώπιον του Κυρίου, γιατί δεν είχαν κανένα σεβασμό για τις θυσίες που προσφέρονταν σ’ αυτόν.» (Α΄ Σαμ 2:17) Το ιερό εκκοσμικεύεται για να τεθεί προς ιδιωτική χρήση. Και φυσικά, η απληστία στο φαγητό σηματοδοτούσε και τη σεξουαλική τους απληστία, ακόμα μια παραβίαση ορίων, μια έκφραση χειρισμού ανθρώπων ως αντικείμενα (2:22). Η κατάχρηση της εξουσίας των υιών του Ηλεί, η διαστρέβλωση του τρόπου με τον οποίον θα έπρεπε να σχετίζονται μ’ αυτούς που βρίσκονταν σε εξάρτηση απ’ τη δική τους πλεονεκτική θέση (είτε απλοί προσκυνητές ήταν αυτοί, είτε γυναίκες διακόνισσες στο ιερό) δηλώνει την υποτίμηση του ίδιου του Θεού. Ο Θεός ταυτίζεται με τα θύματα των ιερέων και διακηρύττει την ποινή του ωσάν η αδικία να ήταν ενάντια στον ίδιο: «Εγώ θα τιμήσω αυτούς που με τιμούν· κι αυτοί που με καταφρονούν θα ντροπιαστούν.» (2:30)
Σ’ αυτό το σημείο έρχεται η κιβωτός στο προσκήνιο ως κεντρικός χαρακτήρας στην αφήγηση, ως ένα κουτί που δεν είναι απλά κουτί, αλλά μια τρομακτική παρουσία. Ως μαγικό κουτί, διαχειρίσιμο, το φέρνουν οι Ισραηλίτες στη μάχη, αλλά αυτό αρνείται να τους εξυπηρετήσει (4:3-11). Ως μαγικό κουτί, διαχειρίσιμο, το αρπάζουν και οι Φιλισταίοι μήπως ο Θεός αυτός τώρα εξυπηρετήσει τον δικό τους στρατό (4:11). Ως πρόσωπο, μάλλον, παρά ως αντικείμενο η κιβωτός λειτουργεί ελεύθερα και επαναστατεί επιφέροντας πληγές σ’ αυτούς που την αιχμαλώτισαν (5:6). Αλίμονο σε όσους είδαν το κουτί μόνο ως κουτί. Αυτό το κουτί δεν θρυμματίζεται, όπως του Δαγών το άγαλμα (5:1-5) και κανένας βασιλιάς των Φιλισταίων δεν είναι ικανός να το τιθασεύσει.
Η ελευθερία της κιβωτού φαίνεται και στο γεγονός ότι επιλέγει προς τα πού θα κατευθυνθεί γεωγραφικά. Χωρίς οδηγό, σε μια άμαξα με δύο αγελάδες, οδεύει προς την Βαιθ-σεμές αλλά παρόλο που βρίσκεται ανάμεσα σε Ισραηλίτες τώρα, ούτε στην Ισραηλιτική εθνικότητα δεν είναι υποχείριο. Πλήθος κατοίκων της Βαιθ-σεμές σκοτώνονται, παρόλο που γιόρτασαν όταν είδαν την κιβωτό να καταφθάνει κοντά τους, επειδή «κοίταξαν μέσα στην κιβωτό του Κυρίου» (6:19). Σαν γυναίκα που τη βίασαν χωρίς τη συγκατάθεσή της εξεγείρεται. Ούτε βάσει εθνικότητας δεν κατοχυρώνεται αυτή η τρομακτική παρουσία αλλά ούτε βάσει ιερατικού αξιώματος. Λευίτες ήταν αυτοί που παρέλαβαν την κιβωτό στην Βαιθ-σεμές αλλά η κιβωτός δεν φαίνεται να είναι ούτε στην ιεροσύνη υπόλογη, γεγονός που γεννά το προφανές ερώτημα στα χείλη των Ισραηλιτών: «Ποιος μπορεί να σταθεί μπροστά στον Κύριο, στον άγιο αυτόν Θεό;» (6:20).
Αποφασίζει, λοιπόν, η κιβωτός, χωρίς εξηγήσεις κι αιτίες να αναπαυθεί εδώ, στον λόφο της Κιριάθ Ιαρίμ, στο σπίτι ενός άγνωστου Αβιναδάβ και να μείνει στο βουνό αυτό για μια εικοσαετία έως τη στιγμή που ο Δαβίδ θα τη μετακινήσει προς την ανατολή, με φόβο και τρόμο, χωρίς υποτίμηση αλλά αναγνώριση σ’ αυτήν μιας μη τιθασεύσιμης ελευθερίας, όπως ακριβώς αρμόζει σ’ ένα πρόσωπο.
Χαιρετισμούς, λοιπόν, από Κιριάθ Ιαρίμ, με μια υπενθύμιση ότι η τρομακτική ελευθερία του Θεού μας αναπαύεται εκεί που θέλει, αλλά δεν είναι κανενός μας το μαγικό κουτί.
4Torah 