Απ’ τις απαρχές του ο Χριστιανισμός ήταν αρκετά ενοχλητικός. Ένας απ’ τους κυριότερους λόγους ήταν επειδή ήταν ζημιογόνος σε διάφορες κερδοφόρες επιχειρήσεις της εποχής ασύμβατες με την ελευθερία του Πνεύματος του ευαγγελίου.
Απ’ την αρχή μπορούμε να δούμε πως η διακονία του Ιησού μπορούσε κατά καιρούς να γίνει απειλητική για την οικονομική ευημερία των κατοίκων μιας περιοχής. Έχουμε, για παράδειγμα, τη θεραπεία του δαιμονισμένου στη χώρα των Γερασηνών. Πρωταρχικό μέλημα του Ιησού ήταν η απελευθέρωση του βασανισμένου αυτού ανθρώπου και η επανενσωμάτωσή του στην κοινωνία από την οποία ήταν για χρόνια αποκλεισμένος και «ακάθαρτος» («ἐν οἰκίᾳ οὐκ ἔμενεν, ἀλλ᾽ ἐν τοῖς μνήμασιν» [Λουκ 8:27]). Μπροστά στην προοπτική της απελευθέρωσης δεν χωράνε υπολογισμοί για το συμφέρον της κοινότητας ή για την πιθανή οικονομική επιβάρυνση που μπορεί αυτό να επιφέρει. Πράγματι, το κόστος για τη συγκεκριμένη ολική απελευθέρωση του δαιμονισμένου ήταν η καταστροφή μιας ολόκληρης αγέλης χοίρων (8:33) αδιαμφισβήτητα αναγκαίας για την τοπική οικονομία. Η αντίδραση της κοινότητας μπροστά στη θέα του θεραπευμένου συνάνθρωπού τους δεν ήταν χαρά και ανακούφιση αλλά φόβος. Κι αυτός δεν ήταν φόβος Θεού, θετικός φόβος δηλαδή που θα οδηγούσε σε πίστη και μετάνοια, ούτε φόβος για το φαινόμενο του εξορκισμού, γιατί οι εξορκισμοί ήταν συνηθισμένοι στην εποχή τους. Ήταν, μάλλον, φόβος για τον τρόπο με τον οποίο είχε γίνει η απελευθέρωση («ἀπήγγειλαν δὲ αὐτοῖς οἱ ἰδόντες πῶς ἐσώθη ὁ δαιμονισθείς» [8:36]), για την οικονομική ζημιά ή άλλες τέτοιες ζημιές πιθανές να επέλθουν από τη συνεχιζόμενη διακονία του Ιησού ανάμεσά τους. Προτίμησαν να τον διώξουν μακριά (8:37).
Με παρόμοιο τρόπο και η διακονία του Παύλου ανάμεσα στους εθνικούς αποτέλεσε οικονομική απειλή. Στις Πράξεις 19:23-41 βλέπουμε τον Δημήτριο, ο οποίος ήταν κατασκευαστής αργυρών ναών της Αρτέμιδος, να απειλείται οικονομικά από τη διδασκαλία εναντίον των ειδώλων. Ο λόγος του ξεσηκωμού του δεν ήταν καθόλου θεολογικός, παρόλο που η ρητορεία του ποντάρει στο θρησκευτικό θυμικό του όχλου («Ἀκούσαντες δὲ καὶ γενόμενοι πλήρεις θυμοῦ ἔκραζον λέγοντες· μεγάλη ἡ Ἄρτεμις Ἐφεσίων» (19:28). Συχνά, η ανησυχία για το οικονομικό κέρδος των διωκτών των χριστιανών είναι αυτό που κρύβεται πίσω από άλλες προφάσεις. Ο Δημήτριος δεν ήθελε με τίποτα να ασπαστεί μια αλήθεια που θα διακύβευε το συμφέρον της εξαιρετικά κερδοφόρας επιχείρησής του («παρείχετο τοῖς τεχνίταις οὐκ ὀλίγην ἐργασίαν» [19:24]).
Το περιστατικό, όμως, που με ενδιαφέρει περισσότερο απ’ όλα και θεωρώ ότι είναι άμεσα σχετικό με τη διακονία της Νέας Ζωής ενάντια στη σωματεμπορία, είναι το παράδειγμα της απελευθέρωσης της δούλης η οποία είχε «πνεῦμα πύθωνα» (Πράξ 16:16-24). Ήταν δηλαδή μάντης. Απ’ τον αρχαίο ιστορικό Πλούταρχο μαθαίνουμε ότι Πύθωνες ονομάζονταν οι μάντεις της εποχής οι οποίοι θεωρούνταν κατειλημμένοι απ’ το πνεύμα κάποιας θεότητας το οποίο μιλούσε μέσα απ’ το δικό τους στόμα (Περί των εκλελοιπότων χρηστηρίων, 414Ε).
Συχνά σ’ αυτή την περικοπή οι μελετητές αλλά και οι κήρυκες δίνουν τη μέγιστη προσοχή στα λόγια της δούλης σχετικά με τη διακονία του Παύλου και του Σίλα: «οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίν, οἵτινες καταγγέλλουσιν ὑμῖν ὁδὸν σωτηρίας» (Πραξ 16:17). Όσο σημαντικά κι αν είναι αυτά, δεν πρέπει να παραβλέπονται άλλες εξίσου σημαντικές και διαφωτιστικές λεπτομέρειες της περικοπής, η οποίες είναι απολύτως σχετικές με τη σύγχρονη διακονία ενάντια στη σωματεμπορία.
Πρώτον, ας μην κολλήσουμε στην επιφάνεια της οποιασδήποτε δαιμονοληψίας ή μαντικής ικανότητας, αλλά ας πάμε βαθύτερα να δούμε ότι αυτό που ουσιαστικά παρατηρούμε είναι η άρνηση ή ακύρωση της προσωπικότητας αυτού του κοριτσιού. Οι πνευματικές διαστάσεις της κατάστασής της είναι τέτοιες που την καθιστούν ανίκανη ν’ απελευθερωθεί με τις δικές της δυνάμεις και μάλλον ούτε η ίδια δεν έχει καν συναίσθηση της ύπαρξης κάποιου εναλλακτικού τρόπου ζωής. Λειτουργεί μόνο ως σώμα, ως εργαλείο, υποχείριο των αφεντικών της, οι οποίοι βολεύονται οικονομικά με πλούσια κέρδη από την ολική εξαθλίωση αυτής της προσωπικότητας. Το κείμενο ευθύς εξαρχής φροντίζει να μας ενημερώσει γι αυτή τη σημαντική λεπτομέρεια, δημιουργώντας μ’ αυτό τον τρόπο το πλαίσιο ερμηνείας: «ἥτις ἐργασίαν πολλὴν παρεῖχεν τοῖς κυρίοις αὐτῆς μαντευομένη» (Πραξ 16:16).
Στις μέρες μας η πιο προσοδοφόρα μορφή δουλείας είναι η σεξουαλική δουλεία. Οι «κύριοι» των κοριτσιών που επωφελούνται από την υποδούλωσή τους είναι οι σωματέμποροι, οι «λαδωμένοι» δικηγόροι, οι δικαστές και όσοι άλλοι χρηματίζονται για να κάνουν τα στραβά μάτια, διαιωνίζοντας έτσι τα δεσμά των κοριτσιών. Η υποδούλωσή τους συχνά ενισχύεται μέσω ναρκωτικών ουσιών, αλκοόλ, ακόμα και μέσω τελετουργιών μαγείας σε κάποιες εθνικότητες. Ένα ευαγγέλιο ελευθερίας και αποκατάστασης του ανθρώπου στην ολότητά του είναι ριζικά αντίθετο στα οικονομικά συμφέροντα αυτών των ανθρώπων.
Δεύτερον, όπως ενήργησε και ο Ιησούς στην περίπτωση των Γερασηνών, ο απόστολος Παύλος δεν συνδιαλέγεται ούτε ζυγίζει το κόστος της απελευθέρωσης ενός ανθρώπου. Δεν λειτουργεί ωφελιμιστικά προτιμώντας το συμφέρον των πολλών υπέρ του ενός. Αμείλικτα και χωρίς δεύτερη σκέψη εναντιώνεται στα δαιμονικά δεσμά του κοριτσιού και την απελευθερώνει: «παραγγέλλω σοι ἐν ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐξελθεῖν ἀπ᾽ αὐτῆς· καὶ ἐξῆλθεν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ» (Πραξ 16:18).
Το «ἐξῆλθεν» εδώ είναι σημαντικό. Στην περικοπή μας το ρήμα «εξέρχομαι» απαντάται τρεις φορές και είναι ενδιαφέρον να δούμε τι ακριβώς είναι αυτό που «εξέρχεται». Μα φυσικά είναι προφανές ότι η αναφορά είναι στο πνεύμα «πύθωνα» το οποίο κατοικούσε εντός του κοριτσιού. Ναι, αλλά αυτό που ο Παύλος αφαιρεί και αυτό που ουσιαστικά εξέρχεται δια ονόματος Ιησού Χριστού εξηγείται στο αμέσως επόμενο εδάφιο, το 19: «ἰδόντες δὲ οἱ κύριοι αὐτῆς ὅτι ἐξῆλθεν ἡ ἐλπὶς τῆς ἐργασίας αὐτῶν….» Αυτοί οι άνθρωποι δεν είδαν να αφαιρείται ένα δαιμόνιο, δεν είδαν απελευθέρωση, αλλά είδαν να αφαιρείται η ίδια τους η ζωή. Να αφαιρείται η μόνη τους ελπίδα που ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τα δεσμά ενός άλλου ανθρώπου. Το δαιμόνιο ή ακάθαρτο πνεύμα το οποίο «εξήλθε» δεν ήταν απλά ένα υπερφυσικό αόρατο ον. Το πνεύμα που αφαιρέθηκε ήταν κάτι πολύ περισσότερο, πολύ πιο ύπουλο. Ήταν η προσωποποιημένη εναλλακτική ελπίδα αυτού του κόσμου, η οποία ενεργεί, θέλγει και υπόσχεται ζωή. Η δύναμη αυτού του πνεύματος έγκειται στο γεγονός ότι ταυτίζεται, διατηρείται, συντηρείται από αυτή την εναλλακτική ελπίδα του ανθρώπου, την εξάρτησή του από το κέρδος, το χρήμα. Η διακονία του Παύλου ήταν και σ’ αυτή την περίπτωση ένα τεράστιο χτύπημα, παρά τον άμεσο κίνδυνο για την ίδια του τη ζωή, στην κινητήρια δύναμη, στην αόρατη αυτή εξουσία που κρατά τους ανθρώπους υπόδουλους όσο και μια κατάληψη από ακάθαρτο πνεύμα: στο χρήμα.
Η διακονία της Νέας Ζωής, όπως ήταν και οι διακονίες του πρώιμου χριστιανισμού, είναι συχνά ενοχλητική και απειλητική στα τεράστια κέρδη των διακινητών ανθρώπων και όσων συνεργάζονται μαζί τους. Αλλά, με το ίδιο σθένος ποτέ δεν θα ζυγίσουμε την αναστάτωση που θα φέρει η διακονία μας σε αυτούς που απομυζούν τις ζωές των κοριτσιών. Παρά τους πιθανούς κινδύνους μιας τέτοιας διακονίας, παρά την «ενόχληση», δεν θα διστάσουμε ούτε λεπτό να «εκβάλλουμε» καταπιεστικές εξανδραποδιστικές εναλλακτικές ελπίδες ασύμβατες με το ευαγγέλιο του Χριστού.
* Εκδόθηκε από την εφημερίδα της Νέας Ζωής, Σωματείου Στήριξης και Αποκατάστασης Εκδιδόμενων Ατόμων, «Το Φωτάκι», Αύγουστος 2015.
Συντάκτης εφημερίδας: Δημήτρης Κοντόπουλος.
4Torah 