Ο Αμώς προφήτευσε «δύο χρόνια πριν το σεισμό». Αυτή η φρασούλα, η οποία εξυπηρετεί στο να τοποθετήσει χρονικά τη δράση του προφήτη, είναι ασυνήθιστη. Αυτό που κοινώς χρησιμοποιείται για τη χρονολόγηση της δράσης των προφητών είναι η περίοδος διακυβέρνησης συγκεκριμένων βασιλιάδων από το Νότιο και το Βόρειο Βασίλειο. Αυτό ήδη το κάνει ο συντάκτης του βιβλίου του Αμώς στο πρώτο εδάφιο του βιβλίου: “ἐν ἡμέραις Οζιου βασιλέως Ιουδα καὶ ἐν ἡμέραις Ιεροβοαμ τοῦ Ιωας βασιλέως Ισραηλ”. Για ποιο λόγο, λοιπόν, είναι απαραίτητη η περαιτέρω διευκρίνιση “πρὸ δύο ἐτῶν τοῦ σεισμοῦ”;
Ο σεισμός, ο οποίος επιβεβαιώνεται χρονολογικά από τις ανασκαφές του Χαζόρ στο βόρειο Ισραήλ και χρονολογείται γύρω στο 760 π.Χ., πρέπει να ήταν από τους μεγαλύτερους σεισμούς στην Παλαιστίνη. Αναφέρεται χρόνια αργότερα και στο βιβλίο του Ζαχαρία 14:5: “ἐν ταῖς ἡμέραις τοῦ σεισμοῦ ἐν ἡμέραις Οζιου βασιλέως Ιουδα” ως μια ανάμνηση ενός εξαιρετικά τραγικού γεγονότος.
Προφανώς, ο Αμώς ολοκληρώνει το προφητικό του έργο δύο χρόνια πριν τον σεισμό και από την ημέρα της ολοκλήρωσής του μέχρι το γεγονός του σεισμού η κοινότητα περιμένει, για δύο χρόνια τουλάχιστο, την επαλήθευση των λόγων του προφήτη.
Ιδιαίτερα στο τελευταίο όραμά του, ο Αμώς προφητεύει ένα σεισμικό γεγονός. Βλέπει τον Κύριο να στέκεται δίπλα στο βωμό και να καλεί τον προφήτη να χτυπήσει τις κολώνες του ναού για να «σεισθούν» (9:1). Εδώ χρησιμοποιείται η ίδια εβραϊκή ρίζα με τη λέξη «σεισμός» από το Αμώς 1:1, αλλά και σε άλλα σημεία οι περιγραφές του προφήτη μοιάζουν να παραπέμπουν σε σεισμό. Φυσικά δεν ξέρουμε αν πράγματι η κοινότητα κατανόησε το μήνυμά του και περίμενε κάποιο σεισμό ή αν αναδρομικά εξέτασε τα λόγια του και έκανε τη σύνδεση με τη φυσική καταστροφή που έλαβε χώρα. Το σημαντικό είναι ότι η κοινότητα που διαφύλαξε τα λόγια του προφήτη, θεώρησε ότι ο σεισμός ήταν το σημείο επικύρωσης του Αμώς ως αληθινού προφήτη.
Αν ερευνήσει κανείς τις οδηγίες για την εξακρίβωση του αληθινού προφήτη στον Ισραήλ στο Δευτερονόμιο 18:22, ο αληθινός προφήτης είναι αυτός ο οποίος λέει κάτι εν ονόματι Κυρίου και αυτό εκπληρώνεται. Εάν δεν εκπληρωθεί, σημαίνει ότι ο προφήτης μίλησε με αυθάδεια ή αλαζονεία απέναντι στον Κύριο. Ο σεισμός, λοιπόν, ήταν το γεγονός που επιβεβαίωσε τη θεοπνευστία των λόγων του προφήτη και οδήγησε στη συλλογή και κατόπιν στη σύνταξη του τελικού κειμένου που ονομάζουμε Βιβλίο του Αμώς.
Το μήνυμα του προφήτη δεν περιορίζεται σε μια σεισμική πρόβλεψη, παρόλο που τέτοια «σημεία» ήταν απαραίτητα για να επικυρώσουν τα βαρύτερα των λόγων του προφήτη. Δηλαδή, αν ο Αμώς είχε δίκαιο για το σεισμό τότε σίγουρα θα έχει δίκιο και για τα υπόλοιπα που ίσως δεν βλέπουμε ακόμα. Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου συμπεριλαμβάνει μια εξαιρετικά σκληρή κριτική ενάντια στις κοινωνικές αδικίες εντός του Βορείου Βασιλείου. Κατ’ ακρίβεια, η ηθική κατάντια της Ισραηλιτικής ελίτ και η καταπάτηση του απροστάτευτου κοινωνικά και οικονομικά λαού ήταν το γεγονός που κίνησε τον βρυχηθμό του Γιαχβέ, αρχικά προς τον προφήτη ο οποίος, γεμάτος με τρόμο Θεού, ξεκινάει για ένα μοναχικό ταξίδι αποδόμησης μιας απάνθρωπης βασιλείας: “ Ὁ λέων ἐβρύχησε· τίς δὲν θέλει φοβηθῆ Κύριος ὁ Θεὸς ἐλάλησε· τίς δὲν θέλει προφητεύσει” (3:8). Όλα τα στοιχεία των λόγων του Αμώς, συμπεριλαμβανομένων των μελλοντικών προβλέψεων, εξυπηρετούν το «ταρακούνημα» του βαθιά ναρκωμένου λαού. Η φωνή του προφήτη (δηλαδή του Θεού γιατί οι δύο είναι ταυτισμένες) είναι ο πραγματικός σεισμός που αποβλέπει προς ένα τρομακτικό ταρακούνημα και την επιστροφή στον Γιαχβέ, δηλαδή επιστροφή στη ζωή και όχι στο θάνατο («ἐκζητήσατέ με καὶ ζήσεσθε» Αμ 5:4). Το ζητούμενο είναι η επιστροφή/μετάνοια και όχι η μελλοντική πρόβλεψη. Η πρόβλεψη είναι το μέσο της αφύπνισης.
Συχνά αντιλαμβανόμαστε τον προφήτη ως έναν ελεύθερο σκοπευτή, ο οποίος βρίσκεται εκτός της κοινότητας, «στην έρημο», και πετάει πέτρες προς αυτήν. Περιστασιακά βλέπουμε και στην εποχή μας διάφορους να ορθώνουν ανάστημα, να αποστασιοποιούνται από την κοινότητα και να την κρίνουν απ’ έξω. Εδώ πρέπει να πούμε ότι συχνά οι προφήτες είναι πράγματι ένα διορθωτικό μέσο απέναντι στην κοινότητα η οποία έχει πέσει στον λήθαργό της και όπως τα ψάρια, δεν έχει πλέον συναίσθηση ότι κολυμπάει σε νερό. Η κοινότητα έχει τα όρια της μέσα στα οποία κλείνεται και συχνά ο προφήτης καλείται να της ανοίξει τον ορίζοντα, να σημάνει τον συναγερμό.
Από την άλλη, ο προφήτης δεν υπάρχει χωρίς την κοινότητα. Η κοινότητα είναι που τον επικυρώνει. Δεν έχουμε καμία προφητεία ή μαρτυρία προφήτη σήμερα η οποία δεν φτάνει στα χέρια μας από την ίδια την κοινότητα της πίστης μέσα στους αιώνες. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι εφόσον ο σεισμός για τον οποίο ο Αμώς προφήτευσε έγινε, τότε ποιος ο λόγος να διατηρηθούν οι προφητείες του; Μίλησε για το Βόρειο Βασίλειο, μίλησε για τον Ιεροβοάμ ΙΙ, άκουσαν όσοι άκουσαν, τέλος! Η προφητεία εκπληρώθηκε! Ο λαός του Θεού, όμως, δεν λειτούργησε έτσι. Αυτό που ήταν «φρέσκο» για το Βόρειο Βασίλειο δεν πάλιωσε για τις επόμενες γενιές αλλά συνεχίζει να μιλάει σε κάθε γενιά ως να είναι «φρέσκια προφητεία». Η διατήρηση των λόγων δεν γινότανε πλέον για να δούμε αν θα επαληθευθούν κάποιες προφητικές προβλέψεις αλλά γιατί αυτά τα κείμενα μιλάνε για τον Θεό μας και από τον Θεό μας.
Οι πιστοί είναι που αξιολογούν, κρίνουν και επικυρώνουν την αλήθεια του μηνύματος του προφήτη βάση της γνώσης και αποκάλυψης που ήδη έχουν για τον Θεό τους. Οι πιστοί ελέγχουν κατά πόσο τα λεγόμενά των προφητών μοιάζουν να παρουσιάζουν τον Θεό τον οποίο ήδη γνωρίζουν, τον Θεό της διαθήκης. Κατά πόσο τα λόγια του προφήτη πηγάζουν από σπλάχνα αγάπης, θρήνου, πόνου και θυσίας για τον λαό του Θεού; Κατά πόσο οδηγούν σε μετάνοια και πάνω απ’ όλα στην ενότητα του λαού του Θεού και όχι σε διχόνοια; Όταν ακούω τον προφήτη τρέχω στον Θεό μου και θυσιάζομαι για τον αδελφό μου ή λέω «ναι, πες τους τα, τους αμαρτωλούς!»
Ο Ιησούς κατανόησε τον προφητισμό ως το έργο που πηγάζει από και προάγει την αγάπη:
ἀγαπήσεις κύριον τὸν θεόν σου ἐν ὅλῃ τῇ καρδίᾳ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου· αὕτη ἐστὶν ἡ μεγάλη καὶ πρώτη ἐντολή. δευτέρα δὲ ὁμοία αὐτῇ· ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν. ἐν ταύταις ταῖς δυσὶν ἐντολαῖς ὅλος ὁ νόμος κρέμαται καὶ οἱ προφῆται. (Ματθ 22:37-40)
Συχνά αυτή η θεία αγάπη που κινεί τον προφήτη, τον καλεί σε ένα μοναχικό ταξίδι στο οποίο θα τον αντιμετωπίσουν εχθρικά. Ο προφήτης κινείται από το όραμα ενός αναδημιουργημένου, αποκατεστημένου, δίκαιου κόσμου, στο οποίο όραμα φυσικό είναι να εναντιωθούν οι «πραγματιστές» γύρω μας που έχουν ανταλλάξει τη φαντασία, την ελπίδα και την προσμονή με έναν καναπέ, μια τηλεόραση και μια προσευχή όταν αρρωστήσει κάποιος συγγενής. Αυτοί που φύλαξαν τα λόγια των προφητών ήταν αυτοί που έπιασαν το όραμα και κράτησαν την προσμονή γι αυτόν τον δίκαιο κόσμο.
4Torah 