Η ταινία του Γούντι Άλεν «Μεσάνυχτα στο Παρίσι» είναι από τις αγαπημένες μου γιατί πραγματεύεται πολύ εύστοχα ένα εξαιρετικά επίκαιρο σύνδρομο: το σύνδρομο της Χρυσής Εποχής ή του Χρυσού Αιώνα. Αυτό το σύνδρομο είναι κατακρίβεια μια «θανατηφόρα» ασθένεια που προσβάλλει τόσο πολιτικές όσο και εκκλησιαστικές ομάδες της εποχής μας.
Το όνομα Χρυσή Εποχή ή Χρυσό Γένος ή Χρυσός Αιώνας πηγάζει από πολλά κείμενα της αρχαιότητας (π.χ. Ησίοδος, Πλάτωνας, Οβίδιος) και αρκετά «ποιμενικά» έργα τέχνης τα οποία περιγράφουν ή απεικονίζουν τη «χρυσή εποχή» ως μια εποχή ειρήνης, αρμονίας, σταθερότητας και ευημερίας. Είναι μια εξιδανικευμένη και νοσταλγική εικόνα απλότητας και αγνότητας στον τρόπο ζωής.
Το σύνδρομο της Χρυσής Εποχής, λοιπόν, είναι η αντίληψη ότι οι καλύτερες εποχές του κόσμου μας βρίσκονται στο παρελθόν. Είναι η πεποίθηση ότι πράγματα στην πολιτική, στην ηθική, στη χριστιανική ζωή ήταν πολύ καλύτερα απ’ ότι είναι τώρα. Αυτό το σύνδρομο συνήθως συνοδεύεται με πικρία για το παρόν και απαξίωση.
Η Χρυσή Αυγή είναι μια ομάδα με έντονα στοιχεία συνδρόμου Χρυσής Εποχής. Οραματίζονται μια εποχή όπου η καθαρή ελληνική φυλή ζούσε απλά και αρμονικά χωρίς ξένα στοιχεία στους κόλπους της και δεν είχε κανέναν άλλο ανάγκη – μάλλον τα άλλα έθνη τρέφονταν και «εκπολιτίζονταν» από τη δική της σοφία η οποία ήταν φυσικά ανώτερη άλλων πολιτισμών. Προς την αναβίωση αυτού του κατασκευάσματος πασκίζουν, και εναντιώνονται σε εξωτερικά στοιχεία, π.χ. μετανάστες, που απειλούν να νοθεύσουν την καθαρότητα του γένους. Πιστή στο χιτλερικό πνεύμα, η Χρυσή Αυγή επιδιώκει τον εξαγνισμό του έθνους με διαδικασίες που τους βυθίζουν στον βούρκο, καθιστώντας τους ίδιους «ακάθαρτους».
Το ίδιο σύνδρομο της Χρυσής Εποχής το οποίο παρατηρείται σ’ αυτή την πολιτική ομάδα, δεν είναι αποκλειστικότητα του πολιτικού χώρου. Διακρίνεται και στον εκκλησιαστικό χώρο. Συνήθως οι άνθρωποι που μαστίζονται από αυτό το σύνδρομο θεωρούν ότι οτιδήποτε μπορούσε να επιτευχθεί από την εκκλησία, επιτεύχθηκε σ’ αυτή την περασμένη εποχή. Δηλαδή, η εκκλησία σε κάποιο ιστορικό σημείο του παρελθόντος είχε φτάσει στην κλιμάκωσή της, επομένως, δεν αναμένεται πλέον κάτι που θα ξεπεράσει αυτή την περασμένη εποχή. Η μόνη πρόοδος, ανάπτυξη ή επιτυχία της εκκλησίας που θα μπορούσε να συμβεί ισούται απλά με την αναβίωση των μεγάλων αυτών εποχών του παρελθόντος, πράγμα που απαιτεί αυστηρή προσκόλληση στη διανοητική αναδόμηση του περασμένου αυτού κοσμοειδώλου και εξωτερική συμμόρφωση με αυτό.
Οι οπαδοί της Χρυσής Εποχής έχουν φράξει τον κόσμο τους απέναντι σε καινούργιες ιδέες και εισηγήσεις και γίνονται εχθρικοί ενάντιά τους, συχνά κατηγορώντας τους εισηγητές νέων ιδεών για προδοσία, ύβρη ή συμβιβασμό που τόλμησαν να φανταστούν ότι κάτι θα μπορούσε να ξεπεράσει τη Χρυσή Εποχή τους. Οι οπαδοί ενεργοποιούνται στον «καθαρισμό» της ομάδας από νέα στοιχεία που θα απειλούσαν την ατζέντα αναβίωσης της Χρυσής Εποχής. Είναι απροετοίμαστοι να αντεπεξέλθουν σε νέες, μεταλλασσόμενες συνθήκες και ανίκανοι προσαρμογής σε καινούργιες εποχές με αποτέλεσμα να γίνονται σταδιακά «άσχετοι» με το περιβάλλον τους.
Στην ίδια την Αγία Γραφή όμως, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Η πραγματικότητα είναι ότι εάν η πίστη των βιβλικών χαρακτήρων παρέμενε κολλημένη σε μια Χρυσή Εποχή, δεν θα μπορούσε να προσαρμοστεί και να επιβιώσει σε εναλλασσόμενες καταστάσεις. Ο ίδιος ο Μωυσής προσαρμόζει το νόμο του Θεού από την Έξοδο στο Δευτερονόμιο σε πολλά σημεία (αξίζει μόνο τον δεκάλογο να συγκρίνει κανείς μεταξύ των δύο βιβλίων για να εντοπίσει τις διαφορές) για να αντικατοπτρίζει τις νέες συνθήκες που ισχύουν τώρα μετά τη μετάβαση από την έρημο στη γη Χαναάν. Ας δει κανείς τους προφήτες του Ισραήλ και πως επανερμηνεύουν το νόμο του Θεού για νεώτερες καταστάσεις στις οποίες βρίσκονται. Ο νόμος προσαρμόζεται και στην απουσία ναού (όπως π.χ. στον Δανιήλ ή στην Εσθήρ). Ενδιαφέρουσα είναι και η απογοήτευση των Ιουδαίων όταν η Χρυσή Εποχή τους δεν αναβιώθηκε στην ανοικοδόμηση του ναού τους την περίοδο του Έσδρα. Η προσκόλληση στη Χρυσή Εποχή του Σολομώντα δεν τους άφηνε να διακρίνουν πως ο Θεός δούλευε με νέους τρόπους και ετοίμαζε την ανοικοδόμηση ενός τελείως διαφορετικού ναού που θα προσαρμοζόταν στην καινούργια παγκόσμια λατρεία. Ακόμα και το έργο του Πνεύματος με τους εθνικούς κόντεψαν να χάσουν προσκολλημένοι στη Χρυσή Εποχή των καθαρών και ακαθάρτων και της περιτομής.
Πολλά θα μπορούσαμε να πούμε και για την προσαρμογή του νόμου σε καινούργιες εκκλησιαστικές πραγματικότητες από τον απόστολο Παύλο, τις οποίες δεν θα μπορούσε καν να φανταστεί μέσα στην πρώην άκαμπτη ερμηνευτική του που μόνο σε θεομάχο τον είχε μετατρέψει. Από οπαδός της Χρυσής Εποχής, ο οποίος έπρεπε να καθαρίσει το λαό του Θεού από αιρετικά στοιχεία, μετατρέπεται σε άνθρωπο που προσαρμόζεται στο μη-αναμενόμενο έργο που ο Θεός ξεκίνησε να κάνει μέσα σε ομάδες ξένες προς τον ίδιο, εξίσου τέκνα Αβραάμ. Το συμβούλιο της Ιερουσαλήμ, όπως βλέπουμε στις Πράξεις 15, είχε ξεκάθαρες ιδέες για το πως έπρεπε να μοιάζει η νέα κοινότητα πιστών. Η είσοδος των εθνικών, όμως, τους ανάγκασε να αναθεωρήσουν τις προσδοκίες που είχαν και να δουν πως οι Γραφές σχετίζονταν με τα μη-αναμενόμενα φαινόμενα που έβλεπαν μπροστά τους.
Η τάση του Θεού να μας εκπλήσσει, να μας προσκαλεί στο άγνωστο, έξω από τη δειλία που προσφέρει η ψευδής ασφάλεια της Χρυσής Εποχής, είχε ήδη θεμελιωθεί από την Παλαιά Διαθήκη και συνεχίστηκε στην Καινή. Βάση αυτής της τάσης τόλμησαν πιστοί άνθρωποι να καταργήσουν τη δουλεία, για παράδειγμα, παρόλο που δεν είχε ακόμα καταργηθεί στην Καινή Διαθήκη ή στην περίοδο της αρχαίας εκκλησίας.
Τι να πούμε λοιπόν; Εγκαταλείπουμε τις προσπάθειες επιστροφής στη διδασκαλία της Βίβλου; Μη γένοιτο (θα έλεγε κι ο Παύλος)! Στη βίβλο γνωρίζουμε ποιος είναι ο Μεσσίας μας και η Βίβλος είναι η πηγή από την οποία θα αντλήσουμε τις αρχές της ζωής μας. Αυτό που είναι «κανονιστικό» για τον πιστό δεν είναι η κουλτούρα του Ισραήλ μέσα στην οποία εισέβαλε το μήνυμα, δεν είναι τα πολιτισμικά στοιχεία που πρέπει να υιοθετηθούν, αλλά οι διαχρονικές αρχές οι οποίες ντύθηκαν «δούλου μορφή» σε μια συγκεκριμένη εποχή και χώρα. Επειδή το μήνυμα του Θεού δόθηκε από τον Μωυσή δεν σημαίνει ότι πρέπει να έχω κι εγώ δύο συζύγους όπως είχε αυτός (κι ας μην είμαι πρεσβύτερος [Τίτ 1:5-6]), αλλά και το αντίστροφο: επειδή δεν υπήρχε άμβωνας στις συναθροίσεις τότε δεν σημαίνει ότι το έπιπλο αυτό είναι ξένο στοιχείο στη λατρεία της εκκλησίας και πρέπει να αφαιρεθεί από το χώρο. Ούτε η απουσία διαδικτύου στην αρχαία εκκλησία δεν σημαίνει ότι η άμεση προβολή του κηρύγματος ή η αναμετάδοση του νοθεύουν την αρχαία λατρευτική πρακτική. Η διαχρονική αρχή είναι να συνάγονται οι πιστοί για τη διδασκαλία του λόγου και την κοινή λατρεία, αυτά είναι που πρέπει να διατηρηθούν.
Ταυτόχρονα καμία απαίτηση δεν υπάρχει απ΄όλους τους άντρες να προσεύχονται με τα χέρια ψηλά παρόλο που το προστάζει ξεκάθαρα ο απ. Παύλος στην 1 Τιμ 2:8. Όλοι καταλαβαίνουμε ποια είναι η έμφαση και ποιες αρχές προσπαθεί ο συγγραφέας να διαφυλάξει. Μάλιστα το κέντρο της λειτουργίας μας, το Κυριακό δείπνο, έχει υποστεί τόσες προσαρμογές (ακόμα και μέσα στην ίδια την Καινή Διαθήκη) που μπορεί και να μην το αναγνώριζαν οι δώδεκα αν παρατηρούσαν την τελετή της εκκλησίας μας σήμερα (…ξεχωριστά ποτηράκια για τον καθένα;) Η ουσία είναι διαχρονική και την κρατάμε παρόλο που την εκφράζουμε με διαφορετικούς τρόπους. Το ιστορικό και συγκεκριμένο είναι ταυτόχρονα και διαχρονικό και παγκόσμιο γιατί ο Ιησούς είναι και άνθρωπος και Θεός. Είναι Ιουδαίος της Παλαιστίνης του 1ου αιώνα αλλά ταυτόχρονα και δεύτερος Αδάμ.
Αν ο Θεός και η Βίβλος δεν μπορούν να προσαρμοστούν σε κάθε εποχή, αν αυτός ο Θεός δεν είναι διαχρονικός αλλά ιστορικά περιορισμένος σε 2-3 αιώνες μέσα, τότε θα ήταν άσχετος και ανίκανος να ταυτιστεί με τη σύγχρονη γενιά και να μιλήσει στη γλώσσα της. Δεν είν’ Αυτός όμως ο Θεός της Βίβλου…
4Torah 