Αυτά που θα πούμε δεν είναι καθόλου καινούργια. Πολλοί μελετητές έχουν γράψει γι αυτά όπως ο N.T. Wright, ο Larry Hurtado και άλλοι. Χρειάζεται όμως μια υπενθύμιση – αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που γιορτάζουμε την ανάσταση κάθε χρόνο.
Ξεκινάμε με το μεγάλο ερώτημα: τι συμβαίνει μετά τον θάνατο; Αυτό είναι κάτι που ενδιέφερε όλους τους ανθρώπους από αρχαιοτάτων χρόνων. Ας πάμε πίσω στο χρόνο να δούμε τι πίστευε ο κόσμος πριν τον Χριστό για το τι συμβαίνει μετά το θάνατο.
Παγανιστές: Οι παγανιστές θεωρούσαν ότι ο θάνατος είναι μονόδρομος. Μπορεί κάποιος να αποφύγει τον θάνατο, με τη βοήθεια κάποιων θεών συνήθως, αλλά δεν μπορεί κανείς να νικήσει τη δύναμη του θανάτου. Υπήρχε η επιθυμία στους παγανιστές κάποιος να επιστρέψει από το θάνατο στο δικό του σώμα με το οποίο πέθανε, αλλά δεν το θεωρούσαν δυνατό.
Άλλοι, βασισμένοι στον Πλάτωνα, ήθελαν να ξεφορτωθούν το σώμα μέσω του θανάτου, μόνο και μόνο για να ζήσει η ψυχή τους ελεύθερα από τους περιορισμούς του σώματός τους. Η ψυχή ήταν καλή αλλά το σώμα ήταν κάτι κακό που τους ταλαιπωρούσε, μια φυλακή που τους περιόριζε.
Ανάσταση: Η λέξη «ανάσταση» δεν σήμαινε ποτέ απλά μεταθανάτια ζωή. Πολλές φορές το ξεχνάμε, αλλά ανάσταση σημαίνει ζωή, μετά τη ματαθανάτια ζωή, μέσα στο σώμα μας. Όλοι οι άνθρωποι στον αρχαίο κόσμο πίστευαν ότι υπάρχει ζωή μετά θάνατον. Δεν λέει κάτι καινούργιο γι αυτό ο Χριστός. Κανένας όμως δεν πίστευε στην Ανάσταση (βλ. π.χ. Πράξεις 17:32). Αυτό είναι το διαφορετικό γνώρισμα του πιστού. Οι παγανιστές πίστευαν σε φαντάσματα, σε πνεύματα που κυκλοφορούσαν ανάμεσα στους ζωντανούς, σε ασώματες ψυχές κτλ. αλλά όχι στην ανάσταση.
Ιουδαίοι: Τι πίστευαν οι Ιουδαίοι της εποχής του Ιησού; Κάποιοι από τους Ιουδαίους συμφωνούσαν με τους παγανιστές. Επιρροές από τους πλατωνιστές είχε ο φιλόσοφος Φίλωνας για παράδειγμα, όπως και οι Σαδδουκαίοι (βλ. Μαρκ 12:18).
Οι περισσότεροι όμως Ιουδαίοι πίστευαν στη σωματική ανάσταση που θα λάμβανε χώρα όταν ο Θεός θα ξανάφτιαχνε τον καινούργιο κόσμο.
Χριστιανοί: Οι Χριστιανοί δεν μιλούν σχεδόν καθόλου για τη ζωή μετά το θάνατο. Ο παράδεισος γι αυτούς είναι κάτι πολύ προσωρινό. Δεν είναι μια μόνιμη κατάσταση. Αντιθέτως, όπως και οι περισσότεροι Ιουδαίοι της εποχής τους, σκέφτονται για το μέλλον σε 2 φάσεις: ζωή μετά τον θάνατο και ανάσταση στο τέλος.
Παρόλα αυτά, οι Χριστιανοί αναγκάστηκαν να κάνουν κάποιες τροποποιήσεις στα πιστεύω τους για την ανάσταση, λόγω του γεγονότος της ανάστασης του Ιησού, στο οποίο έγιναν μάρτυρες (παρμένες από τον N.T. Wright):
1. Δεν υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάμεσα στους Χριστιανούς σχετικά με τις απόψεις τους για την ανάσταση, όπως υπήρχαν στους παγανιστές και τους Ιουδαίους, εκτός από κάποιες ομάδες που πίστευαν ότι η ανάσταση όλων έλαβε ήδη χώρα. Γενικά, όμως, υπήρχε ομοφωνία ανάμεσα στους Χριστιανούς για τα βασικά πιστεύω περί αναστάσεως.
2. Η ανάσταση για τους Χριστιανούς ήταν πρωταρχικής σημασίας. Για τους Ιουδαίους δεν ήταν κύριο δόγμα, ήταν ένα μακρινό μελλοντικό γεγονός. Οι Χριστιανοί, όμως, θεμελίωσαν την πίστη τους στην ανάσταση και της έδωσαν κεντρική θέση στη θεολογία τους.
3. Στον Ιουδαϊσμό δεν ήταν ξεκάθαρο τι είδους σώμα θα λάμβανε ο άνθρωπος στην ανάσταση. Οι Χριστιανοί όμως ήταν πιο ακριβείς σ’ αυτό το θέμα. Ήξεραν ότι το αναστημένο τους σώμα θα ήταν φτιαγμένο από το υλικό του παρόντος σώματος, λόγω της εμπειρίας που είχε ο Χριστός (χρησιμοποιήθηκε το γήινο του σώμα με τα σημάδια από τα καρφιά) και αυτό το σώμα δεν θα μπορούσε να φθαρεί ούτε να ξαναπεθάνει.
4. Οι Χριστιανοί, αναγκαστικά, αναθεώρησαν το γεγονός της ανάστασης, χωρίζοντάς το σε δύο βήματα. Πρώτα συνέβηκε στον Ιησού Χριστό ως προκαταβολή, ως τα πρωτογεννήματα, και η ανάσταση των υπολοίπων θα ακολουθούσε στο τέλος της ιστορίας.
5. Ο λόγος που γίνεται η ανάσταση σε δύο στάδια στον Χριστιανισμό ερμηνεύεται από μελετητές με την ονομασία «συνεργάσιμη εσχατολογία» (collaborative eschatology – Dominic Crossan). Η δύναμη που έφερε την πρώτη ανάσταση του Χριστού βρίσκεται ήδη εδώ (Ρωμ 8:11). Οι πιστοί καθώς περιμένουν την ολοκλήρωση της ανάστασης στο μέλλον, εφαρμόζουν από τώρα σε αυτή τη ζωή αυτό που κατόρθωσε ο Ιησούς. Συνεργάζονται μαζί του με τη δύναμη του πνεύματος που τον ανέστησε. Εφόσον έχουν δει στον Χριστό ότι ο θάνατος πέθανε, ότι επιτέλους ένας άνθρωπος νίκησε το θάνατο και κατάφερε να επιστρέψει με το σώμα του πίσω άφθαρτο, αυτό σημαίνει ότι ο πιστός μπορεί να ριχτεί στα δόντια του θανάτου χωρίς κανένα φόβο. Επιπλέον, μπορεί τώρα να χρησιμοποιήσει ακόμα και το θάνατο για τους σκοπούς της βασιλείας του Θεού. Ο θάνατος δεν είναι απειλή γιατί όπου νά ‘ναι ξαναεπιστρέφουμε κι εμείς αναστημένοι όπως Αυτόν. Για τους Χριστιανούς οι συνέπειες της ανάστασης ήταν προσωπικές, ιεραποστολικές αλλά και πολιτικές.
6. Οι Ιουδαίοι μιλούσαν για την ανάσταση, όχι μόνο αναφερόμενοι στο έσχατο μελλοντικό γεγονός, αλλά και μεταφορικά. Γι αυτούς η ανάσταση ήταν το τέλος της εξορίας τους, η επιστροφή στη γη τους σε ένα καθεστώς ελευθερίας από το ρωμαϊκό ζυγό. Αλλά και οι Χριστιανοί χρησιμοποιούσαν την ανάσταση μεταφορικά, μόνο που αυτοί έβλεπαν ότι η πνευματική τους ανάσταση ξεκίνησε ήδη χωρίς τον ρωμαϊκό ζυγό να αποτελει ιδιαίτερο εμπόδιο. Οι περιστάσεις γύρω τους δεν μπορούσαν να αποτρέψουν τη λήψη της νέας ζωής που ήρθε στον Χριστό και έρχεται και στο μέλλον στην εσχατολογική σωματική ανάσταση (Ρωμ 6:4). Παρόλο που ακόμα δεν λάβαμε τα αναστημένα σώματά μας, εντούτοις ξεκινάμε από τώρα να ζούμε ως να είμαστε σε καινούργια σώματα (καθαρότητα, φροντίδα, φιλανθρωπία).
7. Μεσσιανισμός: Κανένας δεν πίστευε ότι ο Μεσσίας θα πέθαινε και θα αναστηνόταν. Παρόλο που κάποια κείμενα στην Παλαιά Διαθήκη υπονοούν κάτι τέτοιο, κανείς δεν τα διάβαζε με αυτό τον τρόπο. Οι Χριστιανοί όμως διαμόρφωσαν μια πολύ διαφορετική εικόνα για τον Μεσσία επειδή η ζωή, ο θάνατος και η ανάσταση του Ιησού τους έκαναν να αναθεωρήσουν αυτά που προσδοκούσαν για τον Μεσσία. Συνήθως, όταν υπήρχαν μεσσιανικά κινήματα στον ιουδαϊσμό και πέθαινε ο υποτιθέμενος Μεσσίας, τότε οι οπαδοί του θα πρότειναν κάποιον άλλον που θα τον αντικαθιστούσε. Στην περίπτωση του Ιησού δεν πρότειναν κανέναν άλλο οι μαθητές του μετά το θάνατό του. Θα μπορούσαν να προτείνουν τον Ιάκωβο, τον αδελφό του Ιησού, που είχε μια σεβαστή θέση ανάμεσα στην πρώτη εκκλησία της Ιερουσαλήμ. Και όμως δεν έγινε. Οι μαθητές ισχυρίζονταν το πιο περίεργο πράγμα: Ότι ο δικός τους Μεσσίας αναστήθηκε παρόλο που η ανάσταση δεν έπρεπε ποτέ να συμβεί μόνο σε ένα άτομο στη μέση της ιστορίας (Δαν 12:1-3).
Κανείς δεν μπορούσε να κατασκευάσει αυτή την ιστορία γιατί δεν θα έπειθε κανέναν. Όσοι πίστευαν στην ανάσταση την περίμεναν στο τέλος της ιστορίας και για όλο τον λαό, όχι για ένα άτομο. Γι αυτό που ισχυρίζονταν οι Χριστιανοί δεν υπήρχε προηγούμενο. Ήταν τελείως αναπάντεχο και επομένως αληθινό. Γιατί να το επινοήσει κανείς;
Για να συμβεί σε ένα άτομο μόνο στο μέσο της ιστορίας σημαίνει ότι αυτός είναι πολύ ξεχωριστός απ’ όλους τους άλλους ανθρώπους, είναι ο πραγματικός Μεσσίας, είναι ο Κύριος της γης, ο βασιλιάς των βασιλιάδων, ο ηγέτης των ανθρώπων. Σκεφτείτε πόσο γελίοι φαίνονταν τώρα όσοι απειλούσαν τους Χριστιανούς με θάνατο για να υποταχτούν, για να τους προσκυνήσουν, π.χ. ο Καίσαρας. Όχι μόνο δεν φοβούνται τον θάνατο τώρα πια οι Χριστιανοί, αλλά ούτε αυτούς που όπλο τους είναι ο θάνατος δεν φοβούνται. Είναι έτοιμοι ακόμα και στα λιοντάρια να πάνε για την πίστη τους. Οι εξουσίες ξεγυμνώνονται από τη δύναμη τους, ο θάνατος και όσοι στήριξαν την εξουσία τους στις απειλές του θανάτου και στον εκφοβισμό γελοιοποιούνται ως σ’ ένα καρναβάλι (Κολ 2:15).
Για τους Χριστιανούς, ό,τι πίστευε η ψυχή τους έπρεπε να φαίνεται και στο σώμα τους. Όσοι διαχώριζαν τη ψυχή από το σώμα δεν είχαν πρόβλημα να προσκυνήσουν τον Καίσαρα γιατί έλεγαν ότι η ψυχή δεν επηρεάζεται απ’ αυτά που κάνει το σώμα (βλ. Elaine Pagels). Αυτή ήταν η αίρεση των Γνωστικών. Για τους πιστούς, όμως, ο Χριστός έζησε τέλεια στο σώμα του αυτό που πραγματικά ήταν και το έλαβε πίσω αναστημένο – το ίδιο κάνουν και αυτοί. Διακυρήττουν την πίστη τους μέσω του σώματός τους. Το σώμα γίνεται εργαλείο για δόξα θεού. Δεν το βάζουν σε κουτί μήπως πάθει τίποτα γνωρίζοντας ότι σύντομα θα αποκατασταθεί αλλά ούτε το μεταχειρίζονται μάταια ως σκουπίδι γιατί αυτό είναι το υλικό που θα πιάσει ο Θεός στα χέρια του για να αποκαταστήσει.
Το γεγονός της ανάστασης, αυτό που η επιστήμη δεν μπορεί να εξηγήσει (ούτε πρέπει να έχουμε τέτοιες προσδοκίες από την επιστήμη γιατί η επιστήμη συνήθως εξηγεί επαναλαμβανόμενα φαινόμενα, όχι κάτι που συνέβηκε μια φορά), είναι γεγονός πρότυπο για κάτι που θα ακολουθήσει στο μέλλον. Αν μπόρεσε η ανάσταση να γίνει μια φορά, αυτό σημαίνει ότι μπορεί να ξαναγίνει. Με αυτή την προσμονή, ο τρόπος που βλέπεις την παραμονή σου στη γη αλλάζει ριζικά. Πως αντιμετωπίζουμε τα σώματα μας και των άλλων ανθρώπων, την φυσική τους ζωή, τη δημιουργία γενικά; Ποια η στάση μας μπροστά στο θάνατο, στις εξουσίες αυτού του κόσμου, στις απειλές ανθρώπων; Ποιο είναι το μήνυμά μας και η πράξη μας στον κόσμο;
Η ανάσταση είναι το μόνο ικανοποιητικό μέλλον για τον άνθρωπο. Παραδέχεται ότι η παρούσα δημιουργία χρειάζεται αποκατάσταση αλλά ταυτόχρονα, η ανάσταση του Χριστού μας δίνει ενδείξεις για τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει αυτή η αποκατάσταση. Η «καλή» δημιουργία του Θεού δεν πετάγεται στα σκουπίδια, αλλά γίνεται το υλικό στα χέρια του Πλάστη ο οποίος με αποδοχή το ξαναφτιάχνει, το αναγεννά. Η ανάσταση είναι η μόνη εσχατολογία που αφαιρεί το δικαίωμα στον άνθρωπο να καταστρέψει το «υλικό» του Θεού (ανθρώπους, ζώα, δημιουργία) και προσκαλεί τον λαό του να συνδημιουργήσει μαζί Του σε αναμονή της τέλειας αποκατάστασης.
4Torah 